Kupe me te wheke nui
He rangatira a Kupe, he tangata pai hoki ki te hī ika. Noho ai ia i Hawaiki. Nā, he tino tata nei te nōhanga o Kupe ki ngā tāunga hī ika o tōna iwi. I te wā pai ki te hī ika, kua puta atu ngā kaihī ika, te hokinga mai, kikī ana ngā waka i te ika, arā noa ngā momo tae, ngā momo rahi hoki, he taonga mai i a Tangaroa rāua ko Hinemoana. Harakoakoa ana te iwi. Tūtakitaki atu ai te iwi i te hunga hī ika i te ākau tonu, kia pai ai te tohatoha i ngā ika, ki ia whānau.
I tētahi ata, ka tukuna e ngā kaihī ika ā rātau rāina, kore rawa e pā mai tētahi ika. Te hikitanga mai o ngā rāina kua kore kē ngā mōunu. Pau noa te ata ki te rā, kore rawa he ika i mau i a rātau. Kore rawa tēnei tū āhua i kitea i mua. Pōuriuri ana te iwi, i te hokinga atu o ngā kaihī ika. Ka puta ngā whakaaro muna, mō te kore o ngā kaihī ika e aro pai atu ki a Tangaroa.
Ka whakaarohia ake e Kupe ngā āhuatanga o te rā, ka karangatia he hui. Kao katoa te iwi o te moutere ki te ahi kōpae, ki te kōrero mō tēnei tū āhua. I te tuatahi ka kōrerohia e Kupe tōna atawhaitanga i te moana, me te kaha o Tangaroa rāua ko Hinemoana ki te hoatu kai mō te iwi. Ka kōrero a Kupe mō ngā kaihī ika, e kaha nei ki te whāngai i te iwi, ā, e tino whai mana hoki i roto i te iwi. Ka noho ia ki te āta whakaaro ake mō ngā mahi i kitea i taua rā.
I tērā ata tonu, ka tukuna e Kupe mā ā rātau rāina, nō te hikinga mai kua kore kē ngā mōunu. Ka noho a Kupe ki te karakia kia aro mai te ika ki ā rātau rāina, nō te hikinga ake o ngā rāina kua kore kē ngā mōunu.
Ka kitea e Kupe kua hāwareware katoa ngā rāina me ngā matau, mōhio tonu a ia, nā te wheke tēnei mahi. Mōhio tonu a ia, kāore he take o te hī tonu i ngā ika, ka karangatia e ia kia hīkina ake ngā rāina. Ka hoki kore kai atu te hunga nei ki uta.
Ka kata a Muturangi, me tāna tiro atu ki a Kupe, "Ko wai au ki te kī atu, āhea taku mōkai, kai ai, ā, he aha hoki aua kai rā. Mēnā ki te tohua ko ngā mōunu, ko ngā ika rānei hei kai māna, koia tērā." Ka kī atu a Muturangi ki a Kupe kia haere.
"Ka mate tō mōkai wheke i a au, e kore rawa a ia e whakahōhā mai i taku iwi atu i tēnei rā," te kī a Kupe.
"Kei mate kē ko koe," te whakautu a Muturangi.
Ka whakarauikatia e Kupe tōna iwi, ka tīmata tāna hanga i tētahi waka, he waka tino nui nei, hei whakatere ki te moana, ka whakaingoatia ko te Matahorua. I te otinga o te waka nei ka whakakīkīngia ki te kai, ka whakareringia mō tētahi haerenga tawhiti rawa atu.
Ko te hunga whai i a Kupe, ko tāna wahine a Hineteaparangi, tā rāua whānau, me ētahi toa, kaihī ika hoki, o te iwi.
I te toronga atu ki te taunga hī ika o te iwi rā, ka karakia a Kupe, kia ara mai te wheke rā ki runga, kia pōhēhē ai he kai e tatari mai ana i runga. Ka tiro iho a Kupe me tōna iwi ki te wai. Mea rawa ake ka puta ake tētahi marumaru nui, ka whakaaro ake te iwi rā, ā, ko te wheke nei tēnei e ara ake ana ki runga. Ka karanga ake a Hineteaparangi ki āna tamariki ki te kuhu atu ki te tāuwhi, ka karangatia e Kupe ōna toa ki te whakareri i ā rātau rākau.
Ka pakaru mai ngā waewae o te wheke o Muturangi, e rapu haere ana i ētahi kai, ā, ko ia o ngā waewae rā, he roa ake i te waka o Kupe. Ka pā tētahi o ngā waewae rā me ōna puku momimomi, ki te taha o te waka, e tarai ana ki te whakatahuri.
Ka tikina atu e Kupe tāna mere, ka kurua e ia tētahi o ngā waewae, ka poroa mai tētahi wāhanga o te waewae rā. Ka piupiuhia e te wheke rā ōna waewae, nā te kaha mamae, ka kurua anō e Kupe. Ka puta ake ko te upoko tonu o te wheke, e noho tārewa ana i te waka, ka noho ngā toa ki te poroporo haere i te waewae o te wheke. Ka tohua e Kupe tāna mere ki te wheke, me tana karakia atu, kia noho tonu taua wheke rā ki runga, kia kore ai e totohu ki raro i te moana, noho huna ai.
Ka mate te wheke rā ki te kauhoe atu, mā runga i te moana, e kore hoki e taea te totohu. Ka karangatia e Kupe ōna toa kia noho ki ngā tūnga hoe, ki te whakaara hēra hoki, ka tīmata tā rātau whai i te wheke rā. Pau ana ngā wiki, e whai tonu ana te tira rā i te wheke, puta noa i te Moananui-a-Kiwa. Kua tata pau kē ngā kai a Kupe mā, i mua tonu te wheke rā e haere ana. Nā, i tētahi ata ka kitea e Hineteaparangi tētahi ao tea, i te paerangi, he tohu e tata ana rātau ki te whenua.
Ka kīia e Hineteaparangi taua whenua rā, ko Aotearoa, te whenua ao tea roa.
Mīharo katoa te whenua nei ki a Hineteaparangi, ki a Kupe, me tā rāua whānau, nā te ātaahua o tēnei ao hou i kitea e rātau. He pono tonu ngā pūrākau e mōhio ana rātau, i a rātau e tamariki ana, mō te hīnga mai o Māui i tētahi whenua nui mai i te moana.
Ka ū te waka o Kupe ki te taha tairāwhiti o Aotearoa. Ka tūhuratia e tōna iwi te wāhi nei, ka whakakao katoatia ngā kai mā rātau, ka utaina ki tō rātau waka. Ka haere a Kupe rāua ko tāna kurī a Tauaru, ki te whanga o Hokianga. Ka whakarērea e rāua ā rāua tapuwae, ki te uku ngāwari, o te takutai o reira. Pau noa ngā tau, ka huri ngā tapuwae ki te kōhatu, ā, kei reira tonu i tēnei wā.
I te hokinga atu o Kupe, ka whakaterehia anō te waka, ka heke iho i te taha tairāwhiti o te Ika-a-Māui, tae noa ki Rangiwhakaoma, i konei e huna ana te Wheke o Muturangi ki roto i tētahi ana, arā, ka kīia tērā wāhi ko Te Ana o te Wheke o Muturangi.
Kua mōhio kē a Kupe kua mau i a ia te wheke rā, heoi nā te pōuri, ka whakaaro ake ia me tatari mō te āta whakangau atu ai i te taniwha nei. I taua pō tonu, ka kauhoe atu te wheke, ā, puta noa ki te moana tuauriuri.
Ka whāia anō e Kupe, heke atu i te taha rāwhiti tae noa ki tētahi whanga nui, arā, ko Te Whanganui-a-Tara. Ka heke atu te whānau o Kupe ki konei.
Ka tere atu te waka o Kupe ki Te Moana o Raukawa, he wai ririhau kei tēnei momo wāhi, kei waenganui i te Ika-a-Māui, me te Waipounamu o Aotearoa. I te mōhio tonu a Kupe he pai ngā wai ririhau hei huna mā te wheke, ka whāia e ia ki ngā wai karekare o Tōtaranui. Nā te maha o ngā ara wai, me ngā moutere o tēnei wāhi, he roa tonu te hunga nei e whai ana i te wheke rā.
Nō te mutunga ka mau i a Kupe te wheke o Muturangi i te urunga ki Tōtaranui, mai i te Moana o Raukawa, ka tīmata tēnā pakanga nui.
Ka pākia e te wheke rā ōna waewae nui ki te waka o Kupe. Ka huria e Kupe me tōna tira tō rātau waka, kia kore e tahuri. Mā te hokai i ōna waewae ki te waka, ka kurua e Kupe ngā waewae o te wheke mā tana mere, ka whawhai tonu te wheke rā, mā te papaki i tētahi o ōna waewae ki te taha o te waka, ka pakaru mai te tahataha o te waka. Ka whiua e Kupe ētahi pū hue ki te moana, ka pōhēhē taua wheke he tangata kē, ka rere atu ki aua hue. Ka peke atu a Kupe mai i tana waka ki te tuarā o te wheke, ka kurua ko te take tonu o te rae o te wheke. Kātahi anō te wheke o Muturangi ka mate.
Ko ngā whatu o te wheke o Muturangi i whakairingia ki tētahi toka, mai i tērā wā, ka kīia tērā wāhi ko Ngā Whatu.
Nā te roa o Kupe e ngaro haere ana, ka noho āwangawanga a Hineteaparangi me tāna whānau, kua patua kētia pea a Kupe, e te wheke o Muturangi, e kore hoki a ia e hoki ake. Ka haehaetia e āna mokopuna e Matiu rāua ko Makaro, ō rāua uma, he tohu aroha. Nā te rerenga o te toto, ka toto katoa ngā toka o taua wāhi. Ko ēnei toka kei te urunga atu ki Te Whanganui-a-Tara, ka kīia taua wāhi rā ko Pariwhero.
Heoi, i hoki pai atu a Kupe ki tāna whānau i Te Whanganui-a-Tara, i te matenga o te wheke o Muturangi. Ka piki whakarunga ake ki te taha hauāuru o te Ika-a-Māui, he whakaingoa wāhi tā rātau mahi, tae rawa atu rātau ki Hokianga, ki te whakakīkī haere i tō rātau waka ki te kai, hei hoki ki Hawaiki.
Nā, ko te whakaaro kē mō te wheke o Muturangi, he tohu aituā, heoi anō, nā tērā taniwha rātau i ārahi mai ki tēnei ao hou, arā, ki Aotearoa, he whenua e mōhio ana a Kupe ka noho hei tūrangawaewae mō tōna iwi o Hawaiki.
Koinei te pakiwaitara o Kupe me te wheke nui.