Ngā haerenga o Kupe huri noa i Aotearoa
I tū ai te pakanga i waenga i a Kupe rātou ko ōna toa me te wheke nui a Muturangi i te pito whakarunga o Te Waipounamu. I Te Whanganui-a-Tara kē āna tamariki rātou ko tāna wahine me ētahi atu o te whānau e noho ana. He whakaemi kai tā rātau mahi kia noho haumaru hoki rātau, nā te mōhio o Kupe ka wehi tonu te pakanga i te moana.
Me te mōrearea hoki. Tata tonu i tahuri tōna waka nui, a Matahorua, ā, kua ngaro kē a ia me ōna tāngata. Nā te koi o te hinengaro o Kupe i noho ora ai rātau. Nā te whiuwhiu i ngā tahā wai ki roto i te moana, ka pōhēhē te wheke rā he tāngata kē. I tōna pueatanga ake, ka peke atu a Kupe ki tōna upoko, ka rere te kokoti i whakamoea ai te wheke nui rā. Ko Arapaoa te ingoa i kohatia ki taua mahi, ā, koia hoki te ingoa tuatahi mō Te Waipounamu o Aotearoa.
I te hokinga atu o Kupe ki Te Whanganui-a-Tara, ohorere katoa tōna whānau me tō rātou harikoa hoki ki tā rātou i kite ai. I pupū te whakaaro o āna tamāhine i ngaro kē atu a Kupe ki te moana, ka haehaetia e rāua ō rāua uma. Atu i tērā wā ki tēnei, kei te whero tonu ngā toka i ngā toto rā, ā, ko te ingoa o aua toka ko Pari Whero.
I muri i tōna whakangātanga i Te Whanganui-a-Tara, ka rere anō a Kupe me tōna whānau i runga i tō rātau waka. I mua i tā rātau wehenga, ka tapaina e Kupe ngā motu e rua ki ngā ingoa o āna tamāhine – ki a Matiu (Somes Island) me Makaro (Ward Island).
Ka huri ake rātau mā te tai tonga, ka tū atu ki tētahi wāhi takutai ki te kohi mātaitai. Ka whakamahia e rātau ngā rimu rapa hei rau i ā rātau kai. Ko taua wāhi, arā, a Sinclairs Head, i tapaina ko Rimu Rapa. Ko tōna tikanga ko te 'karengo papatahi'.
Mutu ana ngā mahi kohi kai, ka piki ake rātau i te tai hauāuru ki Porirua, ka tū atu rātau ki tētahi motu i reira. Ka kī atu te tamāhine a Kupe, a Matiu, nā tāna harikoa i tae pai mai rātau ki konei, me te patutanga o te wheke rā e Kupe, kia tapaina te motu rā ko Te Mana-o-Kupe-ki-Aotearoa. Ka whakaae atu a Kupe, ā, mai i tērā wā ki tēnei kei te mau tonu te ingoa rā.
I a rātau e hōpara haere ana i te whanga o Porirua, ka kite a Kupe i tētahi toka mā i roto i te wai, ka tīkina atu te toka rā, ka whakamahia hei aho hou mō tō rātau waka. Ka tapaina te aho rā ko Hukatai, nā te mā o te tae.
Kātahi ka heke rātau ki Arapaoa kia mōhio ai pēhea nei te maha o ngā rawa o reira, ki te tiro hoki mēnā e nōhia ana e te tangata. Ka heke atu rātau i te tai poutini, kātahi ka tika atu rātau ki tētahi awa. Ka tapaina e Kupe te awa rā ko Arahura, arā, 'te ara e hura ana'.
Kāore i kitea he tangata, engari i kitea tētahi toka tauhou. Maru ana te awa i taua toka, arā, ko te pounamu tērā, ka kitea ōna tū āhuatanga, tōna ātaahua, me ōna tū āhua hanga taputapu. Ko tētahi o aua toka pounamu he mā nei ētahi wāhanga, pēnei tonu i ngā inanga e tere ana i te wai, e mau nei i ā rātau kupenga. Ka tapaina te toka nei ko Inanga e Hine-te-uira-i-waho, te wahine o Kupe.
Ka heke anō ngā kaihōpara i te tai poutini, kia pau rā anō te whenua te kite, kātahi ka huri mai i te tonga o Arapaoa. I reira ka kitea ngā kekeno me ngā kororā. Ka kī atu a Kupe ki tōna hoa hāereere, ki a Hine-waihau, "Whakarērea ō mōkai ki tēnei pito o te motu noho ai – korekau he tangata i konei".
I tērā, ka whakarērea mai ngā kekeno me ngā kororā ki te tonga o Arapaoa, i tēnei wā ko tōna karangatanga ko Te Waipounamu, ko Te Waka-a-Māui rānei.
Ka piki ake a Kupe mā ki Te Ika-a-Māui, ka piki ake mā te tai hauāuru. Ka hipa atu rātau i a Mana rāua ko Kapiti i te taha tata ki te takutai. I reira ka kīia nā Kupe i wāwāhi ngā motu nei mai i te whenua taketake. I puta tēnei tū āhua i roto i ngā waiata tawhito, e taka haere tonu ana tēnei kōrero mai i tēnā reanga ki tēnā reanga.
Ka piki whakarunga anō rātau ki te pūwaha o te awa o Whanganui. Nā te kaha pupuhi o te hau i reira, ka tapaina tērā wāhi ko Te Kaihau-o-Kupe.
I a rātau e hōpara ana i te awa o Whanganui, ka toremi atu tētahi o ngā kaihōpara a Kupe i a ia e whakawhiti ana ki te tiki korau. Ko tōna ingoa ko Pawa, ā, ka tapaina tērā wāhi ko Kauarapawa.
Ka whakarērea e rātau te awa o Whanganui, ka piki atu ki Pātea. I reira ka whakatōngia e Kupe ngā kākano karaka. I muri mai, i tana hokinga pai atu ki Hawaiiki, ka kauhautia atu e ia tōna haerenga ki a Turi. I ngā tau ka pahure, ka tau te waka o Turi, arā, a Aotea, ki te wāhi e kīia nei ko Pātea.
Ka piki tonu a Kupe i te tai o Te Ika-a-Māui kia tae rā anō ki te whanga o Hokianga e maru ana i te kaimoana. Ka pātai te tamāhine a Kupe, arā, a Hine-te-uira, mēnā ka riro mā rātau tāua wāhi. Ka whakaae atu a Kupe, ka mahia e te tohunga ōna karakia, ka whakataungia te whatu urutapu, arā, a Tamahaere i te pūwaha o te whanga rā. He mahi tino tapu hoki tēnei āhuatanga, ā, tōna tikanga kei te tapu tonu taua wāhi rā.
Ka hākari ngā kaihōpara i tētahi wāhi ko Tarata-rotorua, kātahi ka whakareri mō te hokinga nui ki Hawaiiki. Ko te whakamāramatanga o Hokianga, ko 'te wāhi e hoki ai', ā, nā te mea koia rā te wāhi i wehe atu ai a Kupe me tōna whānau.
I te taenga atu ki Hawaiiki, ka whiua ngā pātai ki a Kupe mō Aotearoa. Kātahi ka puta ngā pūrākau mō ngā kitenga, ngā haerenga me ngā mahi ki te hunga o Hawaiiki, arā, ngā kōrero mō ngā rākau nui, ngā pae maunga, ngā awa e mātotoru ana i te ika me te pounamu, ngā ngāherehere e kī ana i te manu, ko ētahi he nui ake i te tangata.
Nā te kaha rawe o ēnei pūrākau, ka puta te hiahia kia tae atu rātau ki taua wāhi kia kitea ai e ō rātau ake whatu. Ka tō te whakaaro mō ngā haerenga a Kupe ki Aotearoa, kātahi ka hangaia ngā waka hou, ka whakaaro ake te iwi me wehe mai i Hawaiiki, ka haere ki Aotearoa.
Koinei te tīmatanga o te hekenga nui o te iwi Māori mai i Hawaiiki, ā, nā te whai a Kupe i te wheke nui i Te Moananui-a-Kiwa ki tēnei ao hou, arā, ki Aotearoa.